Türkiye’den Yunanistan’a ültimatom: Anlaşmaya uyun ya da gereğini yaparız

Türkiye ile Yunanistan arasında süregelen anlaşmazlıklar zincirinin en büyük halkasını kuşkusuz Ege denizinin özelliklerinden kaynaklanan anlaşmazlıklar oluşturuyor. Doğu Akdenizde'ki son gelişmeler, Türkiye ile Yunanistan’ı yine karşı karşıya getirdiği bir sırada, Ankara'nın Ege anlaşmazlıklarını tekrar gündeme taşıması tansiyonu yeniden artırdı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, basın toplantısında konuştu. Çavuşoğlu, silahsızlandırılmış Adalarda tatbikat yapan Yunanistan'ın tutumunu eleştirerek, "Rüzgar eken fırtına biçer. Barışı istemiyorsan biz de gereğini yaparız" dedi. Türkiye'den Yunanistan'a ültimatom: Anlaşmaya uyun ya da gereğini yaparız Bu çerçevede:

• Yunanistan’ın Ege’deki Yunan adalarını silahlandırılmakla 1923 Lozan ve 1947 Paris anlaşmalarının ilgili maddelerini ihlal ettiği;
• Egedeki Yunan adalarının kara suları 6 mil olduğu halde hava sahasının 10 mil olmasının gayrı hukuki olduğu ve kabul edilemeyeceği;
• Ege denizinde aidiyeti belli olmayan ada, adacık ve kayalıkların Yunan işgali altında bulunduğu ; üstelik silahlandırıldıkları, gibi Türkiye’yi rahatsız eden konular tekrar gündeme getirildi.

Yunanistan ise Türkiye’nin bu şikayetlerine karşı kendi tezlerini savunuyor.

Yunanistan adaları neden silahlandırıyor?​

Yunanistan, Yunan adalarının silahsızlandırılması ile ilgili Lozan ve Paris anlaşmalarından başka 1937 Montreux anlaşmasına da atıfta bulunuyor. Yunanistan’a göre, Montreux anlaşması Çanakkale çıkışındaki Limnos (Limni) ve Samothraki (Semadirek) adaları, aynı Bozcaada ve Gökçeada gibi 1937’den bu yana ve Türkiye’nin de rızasıyla silahlasızlandırma maddelerinden muaf tutuluyor. 12 adaların silasızlandırılmasıyla ilgili maddelerinin ise NATO ve Varşova Paktlarının oluşmasıyla anlamı kalmadığı gibi; 'rebus sic stantibus' (yani koşulların değişmesi ile var olan anlaşma ve sözleşmelerin değiştirilebileceği) şerhi uyarınca; Türkiye’nin 1974 Kıbrıs harekatından sonra, olası bir Türk/Yunan savaşı çıkabileceği endişesi içinde bulunan Yunanistan, “egemenlik sahasını korumak amacıyla ve BM kararının 51. maddesine atıfta bulunarak adaların sadece savunmasına yönelik silahlandırıldığına” dikkati çekiyor. Yunanistan adaları neden silahlandırıyor? Yunanistan ayrıca Türkiye’nin “anlaşmalar uyarınca adaların ancak saldırıya uğraması olasılığında silahlanabileceği” tezine karşı ise “adaların zaten Türkiye'den gelecek olası bir saldırıya karşı silahlandırıldığı” tezini savunuyor. Yunanistan adaların silahlasızlandırılmasının Yunan egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ilgilendirdiği gerekçesiyle müzakere edilemeyeceğini belirtiyor. Adaların silahsızlandırılması için ise BM Güvenlik Konseyinin uluslararası barışın sağlanmasına yönelik önlem alması ve güvenceler vermesi şartını koşuyor. ATİNA'DAN ADALARDA TATBİKAT Yunanistan olumsuz adımlar atıyor. Bizim buna karşı sessiz kalmamız mümkün değil. Silahsızlandırılmış adaların ihlalinden Yunanistan'ın vazgeçmesi lazım. Yunanistan ya geri adım atar ya da biz gereğini yaparız. Zaten Sayın Cumhurbaşkanımızın da 'Bir gece ansızın' demesi bu. Bize yönelik tehditlere sessiz kalmamız mümkün değil. Gereken adımı hem hukuki zeminde hem de sahada atmaya devam edeceğiz. Rüzgar eken fırtına biçer. Barışı istemiyorsan biz de gereğini yaparız, bir gece ansızın. Yunanistan'dan provokasyon RM-70 ÇNRA ile Sınırlarımızın dibinde tatbikat

5 soruda Yunanistan'ın Doğu Ege adalarını silahlandırması​

Yunanistan, Türkiye'nin kendisi için Ege'de bir tehdit unsuru olduğu iddiasıyla, taraf olduğu uluslararası antlaşmaların aksi yöndeki hükümlerine rağmen Doğu Ege adalarının gayriaskeri statüsünü ihlal etmeyi sürdürüyor.
Doğu Ege adalarını silahlandırdığını reddetmeyen Atina, bunun "kendini savunma hakkı" olduğunu ileri sürüyor.

• Yunanistan, anlaşmaları ihlal edip adaları silahlandırdığını gizlemiyor
• Gayriaskeri statüdeki Limni Adası'nda Yunan savaş uçakları görüntülendi

Doğu Ege adalarının gayriaskeri statüsüne dair uluslararası antlaşmaların bağlayıcılığı, Yunanistan'ın adaları silahlandırma politikası ve Türkiye'nin bu konudaki hamlelerine ilişkin durumu 5 soruda derledi.

Doğu Ege Adaları hangileridir?​

Taşoz, Semadirek, Limni, Bozbaba, Midilli, Sakız, İpsara, Sisam ve Ahikerya adaları, 1923 Lozan Barış Antlaşması uyarınca gayri askeri statüde kalmak koşuluyla Yunanistan'ın egemenliğinde bulunuyor. 1947 Paris Barış Antlaşması uyarınca silahsızlandırılması koşuluyla egemenliği İtalya’dan Yunanistan'a verilen Doğu Ege adaları ise Onikiadalar olarak adlandırılıyor. Onikiadalar, isminin çağrıştırdığı gibi 12 değil 14 adadan oluşuyor. Bu adalar Batnoz, Lipsi, İleriye, Kelemez, İstanköy, İncirli, İstanbulya, İleki, Herke, Kerpe, Çoban, Sömbeki, Rodos ve Meis şeklinde sıralanıyor. Doğu Ege adalarının Türkiye ana karasına yakınlığı, Yunanistan ana karasına ise uzaklığı dikkati çekiyor. Bu farkın en belirgin olduğu Meis, Antalya'nın Kaş ilçesine 2,1 kilometre, Yunan ana karasına ise 582 kilometre mesafede bulunuyor. Doğu Ege Adaları hangileridir? Ada, bu özelliğiyle Türkiye ana karasına en yakın ve Yunanistan anakarasına en uzak Doğu Ege Adası konumunda bulunuyor. Keza Midilli, Sisam ve Sakız gibi büyük adaların Türkiye kıyılarına uzaklığı da 2 ila 10 kilometre arasında değişiyor. Adaların Anadolu kıyılarına bu denli yakın olması, adalara gayriaskeri statü getirilmesinin esas nedeni. Adaların konumları nedeniyle Türkiye'nin güvenliğine getirebileceği tehdit hesaba katılmış.

Yunanistan'ın Doğu Ege Adalarını silahlandırma hakkı var mı? Uluslararası anlaşmalar ne diyor?​

1914 Altı Devlet Kararı ile Taşoz, Bozbaba, İpsara, Semadirek ve Limni adaları Yunanistan'a verilirken, Yunanistan'ın tahkimat yapmaması ve adaları bahri veya askeri amaçla kullanmaması konusunda Altı Devlet'e ve Türkiye'ye yeterli garanti vermesi kararlaştırıldı. Bu karar da Lozan Antlaşması'nın 12. maddesiyle onaylandı. Lozan Antlaşması'nda, Yunanistan'ın egemenliğini devraldığı Midilli, Sakız, Sisam ve Ahikerya'da hiçbir deniz üssü ve istihkam kuramayacağı hükme bağlandı. Paris Antlaşması'nın ilgili maddelerinde de egemenliği Yunanistan'a devredilen Onikiadaların gayri askeri statüde kalmasına vurgu yapıldı. Antlaşmanın ekinde gayriaskeri statünün detaylı bir tanımına da yer verildi. Buna göre, adalarda ve adaların karasularında herhangi bir üs, tahkimat kurulamayacak; hava, deniz ve kara araçları bulunamayacak, askeri tatbikat yapılamayacaktı. Her iki antlaşma da adalarda yalnızca kolluk kuvveti görevi görebilecek sınırlı sayıda emniyet gücünün bulunmasına izin veriliyor. Yunanistan, adalarda nasıl bir askeri faaliyet içinde? Bu kapsamda Yunanistan'ın, taraf olduğu uluslararası antlaşmaların açık hükümleri kapsamında Doğu Ege Adalarını silahlandırma hakkı bulunmuyor.

Yunanistan, adalarda nasıl bir askeri faaliyet içinde?​

Atina, Türkiye'nin itirazlarına ve antlaşmalardan doğan yükümlülüklerine rağmen 1960'lardan bu yana adaları silahlandırarak Doğu Ege Adalarının gayriaskeri statüsünü ihlal etmeye devam ediyor. Diğer yandan, Yunanistan, 1993'te Uluslararası Adalet Divanının zorunlu yargı yetkisini kabul ederken, "ulusal güvenlik çıkarları" ile ilgili askeri önlemlerden kaynaklı hususlara ilişkin olarak zorunlu yargı yetkisine çekince koymuştu. Yunanistan, bu şekilde adaların silahlandırılmasına ilişkin bir tartışmanın Uluslararası Adalet Divanı'na gitmesini engellemeyi hedeflerken, bu durum, Yunanistan'ın anlaşma yükümlülüklerini ihlal ettiğinin Atina tarafından zımnen kabul edildiğini ortaya koymuştu. Atina, halihazırda, 1923 Lozan Antlaşması'na göre silahsızlandırılması gereken Semadirek, Limni, Midilli, Sisam, Sakız, İpsara ile Ahikerya'ya asker çıkarıp tugay, tümen, top ve tüfek gibi unsurları konuşlandırarak, gayriaskeri statüde olması gereken dokuz adadan yedisinde antlaşmayı ihlal ediyor. Onikiadalardan Batnoz, İleriye, Kelemez, İstanköy, İleki, Kerpe, Sömbeki, Rodos ve Meis'te de aynı tavrı sürdüren Yunanistan, Paris Antlaşması uyarınca gayriaskeri statüde kalması gereken 14 adadan dokuzunda hukuk dışı davranıyor. Atina, böylece mevcut durumda gayrihukuki olarak 16 Doğu Ege adasını silahlandırmış bulunuyor.

Türkiye, Yunanistan'ın hukuksuz tavrı karşısında ne yapıyor?​

Doğu Ege Adaları hangileridir? Türkiye, Yunanistan'ın adaları silahlandırmasına en başından beri karşı çıkıyor. İhlallerin başladığı 1960'lardan beri Yunanistan nezdinde diplomatik kanallardan protesto ediyor, ihlallerin durmasını talep ediyor. Konu 1970'lerde BM'nin ve NATO'nun gündeminde de yer aldı. Son olarak Türkiye, Atina yönetiminin Doğu Ege adalarının silahsızlandırılmış statüsünü ihlal eden eylemleri hakkında Temmuz 2021'de Birleşmiş Milletlere (BM) mektup göndererek şikayette bulunmuştu. Türkiye'nin BM Nezdindeki Daimi Temsilcisi Feridun Sinirlioğlu imzasıyla, Genel Sekreter Antonio Guterres'e hitaben yazılan mektupta, "Bir kez daha dikkatinize getirmek isteriz ki Yunanistan, Ege ve Akdeniz'deki adaların silahsızlandırılması konusunda ilgili antlaşmalardan doğan yükümlülüklerini yerine getirmemektedir" ifadesi kullanılmıştı.