İbrahim Kahveci ve sözde gazeteci Mehmet Tezkan, Başkan Erdoğan tarafından hizmete açılan 1915 Çanakkale Köprüsü’nü “gereksiz” ilan ederek akla ziyan ifadeler kullandı.
“Yap-İşlet-Devret” modeliyle inşa edilen “1915 Çanakkale Köprüsü” geçtiğimiz gün Başkan Recep Tayyip Erdoğan’ın da katıldığı törenle hizmete açıldı.
Dev projenin hizmete açılması büyük coşkuyla karşılanırken muhalefet kanadından yine hazımsızlık kokan açıklamalar geldi.
CHP yandaşı Halk TV’ye konuk olan Karar Gazetesi Yazarı İbrahim Kahveci, 1915 Çanakkale Köprüsü’nün bir rant projesi olduğunu iddia ederek akla ziyan ifadeler kullandı.
“Yoksulluk” edebiyatına başvurarak yapılan dev hizmete karşı çıkan Kahveci, “Ülke yoksulluk zulmü altındayken Çanakkale Köprüsü için her saniye cebimizden 150 TL çıkacak” dedi.
“Bu köprü verimsiz ve gereksiz bir köprü” diyen Kahveci, köprünün yapılmasının büyük bir hata olduğunu söyledi.
Öte yandan Çanakkale Köprüsü’nü “gereksiz” ilan eden Mehmet Tezkan ve İbrahim Kahveci’nin bu sözleri “heykel dikilse daha mı iyiydi?” şeklinde yorumları beraberinde getirdi.
Çanakkale Köprüsü Maliyet ve giderler üzerine tartışmaları
Köprü, yap-işlet-devret modeliyle “Daelim-Limak-SK E&C-Yapı Merkezi Türk-Kore Ortak Girişimi” tarafından inşa edildi.
Karayolları Genel Müdürlüğü, 1915 Çanakkale Köprüsü ve Otoyolu Projesi’nde benimsenen Kamu Özel Sektör İşbirliği modeli çerçevesinde Türk ve Koreli firmaların oluşturduğu bir konsorsiyumu görevlendirdi. Konsorsiyum ortaklarının projeye münhasır kurduğu ortak girişim şirketine Çanakkale Otoyol Köprüsü İnşaat Yatırım İşletme A.Ş. adı verildi.
Görevli şirketin ortakları Türkiye’den Limak ve Yapı Merkezi ile Güney Kore merkezli DL E&C ve SK ecoplant firmaları oldu.
17 Şubat’ta yaptığı açıklamada Erdoğan, projenin maliyetiyle ilgili de “Projenin inşasını 2 milyar 545 milyon euro yatırım tutarıyla tamamladık” demişti.
Proje kapsamında köprünün yanı sıra iki yaklaşım viyadüğü, dört betonarme viyadük, altı alt geçit köprüsü, 38 üst geçit köprüsü, beş köprü, 43 alt geçit, 115 çeşitli boyutlarda menfez, 12 kavşak (devlet yolu üzerindeki kavşaklar dahil), dört otoyol hizmet tesisi, iki bakım işletme merkezi ve altı ücret toplama istasyonu inşa edildi.
Dilek Güngör de, 9 Şubat’taki yazısında, inşaatı tamamlanmak üzere olan köprüyü birlikte gezdiği LİMAK Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ebru Özdemir’in sözlerine yer verdi. Özdemir’e göre maliyet 3,1 milyar euroyu geçti:
“Covid, tedarik zincirindeki aksamalar ve yükselen maliyetler nedeniyle başlangıçta öngördüğümüz rakamların üzerine çıktık. Projenin maliyeti 3 milyar euro olacaktı. Bu rakam 3,1 milyar euroyu geçecek. Bunun 2,2 milyarı kredi, ortaklar olarak başlangıçta 900 milyon euro koyduk. Ancak şu anda ilave 300 milyon euro maliyet oluştu. Bunu dört ortak olarak ödeyeceğiz.”
Yine Güngör’e konuşan Yapı Merkezi Holding Yönetim Kurulu Başkanı Başar Arıoğlu da proje için devletten hiçbir ödeme yapılmadığını; köprü ve otoyolların 11 yıl boyunca konsorsiyum tarafından işletileceğini yani geçiş ücretlerini kendilerinin alacaklarını, 11 yıl sonra devlete devredileceğini söyledi”11 yıl sonunda başa baş çıkacağız” dedi.
Limak Holding, son dönemde Çanakkale Köprüsü ve Çanakkale Otoyolu, İstanbul Havalimanı, Sabiha Gökçen Havalimanı’nın bazı pistlerinin yapımı ve yenilenmesi, bazı baraj ve hidroelektrik santraller ile Ankara Yüksek Hızlı Tren Garı ihalelerini almıştı.
Yap-İşlet-Devret modeli, kamu için yapılan altyapı yatırım veya hizmetinin finansmanının özel bir şirket tarafından karşılanması; proje bitiminde de sözleşmede belirlenen süre içinde bu hizmet bedelinin işletme gelirleriyle geri ödenmesi esasına dayanıyor.
Ücretler ve garantiler
Köprünün geçiş ücretini açılış sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan “200 TL” olarak açıkladı. Erdoğan, ilk hafta geçişlerin ücretsiz olacağını da söyledi:
“Geçiş ücretini 200 lira olarak belirledik. Feribotların geçiş fiyatlarını biliyorsunuz, beklentileri biliyorsunuz, o sebeple bir hafta ücretsiz. Ondan sonra 200 lira.”
Çanakkale Boğazı’ndan feribotla geçişlerde otomobiller için 107 TL ödeniyor.
Erdoğan, ilgili sürede yüklenici firmanın maliyeti karşılayamadığı durumda bu firmalar için oluşacak farkın “devletin kasasından ödeneceğini” söyledi:
“Eğer fark aleyhineyse onu devletin kasasından bizler ödeyeceğiz.”
Peki bu ne anlama geliyor?
Yap-işlet-devret modeliyle konsorsiyumla Karayolları Genel Müdürlüğü arasında imzalanan sözleşmede, köprüden yıllık geçiş için hazine garantisi verilen araç sayısı 16 milyon 425 olarak belirlendi. Bu da günlük 45 bin araç yapıyor.
Bu sayının altında araç geçişi olursa, geçiş ücreti yani 200 TL ile eksik kalan araç sayısı çarpılacak ve bu para garanti kapsamında Hazine’den alınacak.
CHP Altyapı ve Enerji Politikaları’ndan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, Çanakkale Boğazı’ndan feribotla geçiş yapan araç sayısının günlük 10 binin altında olduğunu söylüyor. Çanakkale Boğazı’nda feribot seferleri yapan GESTAŞ firmasının Covid-19 salgını öncesi, 2019 verilerine göre de tüm hatlarda (sadece Çanakkale Boğazı geçişleri değil) günlük feribotla araç geçiş sayısı 12 bin 500’e yakın.
Pandemiyle başlayan seyahat kısıtlamalarının kalkması sonrası araç geçiş sayılarına dair güncel veriler henüz kamuoyuyla paylaşılmadı. Ancak Hazine’den ödeme yapılmaması için bu sayının günlük 45 bine ulaşması, yani en az üç katı kadar artması gerekiyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise Perşembe günü yaptığı açıklamada hem bu duruma dikkat çekti hem de “devletin kasasından bir kuruş çıkmayacağını” söyledi:
“Diyorlar ki, e fiyatlar?.. Yüklenici firmaların kendi imkanlarıyla bütün bu yatırımı yapıp ondan sonra da yaptığımız ihaleyle bedelini devlet olarak biz kendilerine ödüyoruz. Devletin kasasından bir kuruş çıkmıyor. Geçen vatandaş bedelini ödüyor, açık mı var? Açığı da devlet o yüklenici firmaya ödüyor.”